Những câu hỏi thường gặp của cha mẹ khi con bị sốt, bác sĩ Vinh cố gắng giải đáp dưới góc độ khoa học và kinh nghiệm Nhi khoa. Những giải pháp chăm sóc và những thông tin quan trọng, xin mời cha mẹ đón đọc: ....
Bs. Nguyễn Quang Vinh
Nhiệt độ bao nhiêu là sốt? Đo ở đâu là chính xác nhất? Có sự khác biệt nhiệt độ giữa các vị trí đo không? Sốt có lợi hay có hại?
Bs. Nguyễn Quang Vinh
Khi nào cần dùng thuốc hạ sốt? Dùng loại nào an toàn? Ibuprofen và Paracetamol dùng chung được không?
Bs. Nguyễn Quang Vinh
Khi nào nên lau người cho con? Cần cho trẻ ăn gì? Cho uống bao nhiêu sữa? Khi nào trẻ được đi học lại?
Bs. Nguyễn Quang Vinh
Tại sao con bị sốt co giật? Có nguy hiểm không? Có bị động kinh không? Khi nào uống thuốc hạ sốt? Cần làm gì khi con co giật?
Bs. Nguyễn Quang Vinh25/10/2025 - Chăm sóc trẻ hằng ngày
Trẻ được coi là sốt khi:
Nhiệt độ hậu môn, tai hoặc trán: ≥ 100,4°F (38,0°C)
Nhiệt độ miệng (ngậm dưới lưỡi): ≥ 100,0°F (37,8°C)
Nhiệt độ nách: ≥ 99,0°F (37,2°C)
Lưu ý: Đo nhiệt độ tai không chính xác ở trẻ dưới 6 tháng tuổi.
Dùng các mức dưới đây để đặt cơn sốt vào bối cảnh:
37,8°–39°C – Sốt nhẹ
39°–40°C – Sốt vừa
40°–40,6°C – Sốt cao
> 40,6°C – Tăng thân nhiệt nặng - <1% cơn sốt đạt mức này. Tất cả các trường hợp này cần được khám. Luôn điều trị hạ sốt.
Cảnh báo: Từ sơ sinh đến 3 tháng
Mọi trường hợp có sốt cần được khám.
Sốt là gì? Sốt là triệu chứng (không phải bệnh) thường gặp khi trẻ có nhiễm trùng (virus, vi khuẩn, một số loạn ký sinh trùng trong máu). Một số nguyên nhân hiếm gặp khác cũng có thể gây ra sốt (các bệnh lý ác tính, rối loạn chuyển hóa,...).
Đa số ba mẹ phát hiện sốt khi đặt tay lên người con và cảm thấy nóng hơn bình thường. Tuy nhiên, sốt cần được xác định lại bằng nhiệt kế, tùy vị trí đo khác nhau sẽ có ngưỡng nhiệt xác định sốt khác nhau (xem hình 1).
Sốt cao được định nghĩa khi nhiệt độ hậu môn (hoặc tương đương) trên 40 độ C.
Đo nhiệt độ bằng gì? Ưu tiên sử dụng nhiệt kế thủy ngân vì tính chính xác cao theo quy ước. Tuy nhiên, nhiệt kế điện tử cũng có thể được sử dụng vì an toàn hơn, tiện dụng hơn và độ chính xác tương đối cao.
Sốt là một phản ứng sinh lý bình thường của cơ thể, vai trò - lợi ích của sốt trong bảo vệ cơ thể khi bị nhiễm trùng còn đang tranh cãi.
Ở người, tăng nhiệt độ lõi cơ thể liên quan đến giảm khả năng nhân lên của vi sinh vật gây bệnh và tăng các đáp ứng miễn dịch bảo vệ cơ thể. (Theo Giáo trình Nhi Khoa Nelson 2022 - Phần 2 - Chương 201. Fever)
Tuy nhiên về mặt bằng chứng, chưa có bằng chứng thực tế xác đáng nào cho thấy sốt giúp đẩy nhanh quá trình khỏi bệnh nhiễm trùng, hay có vai trò hỗ trợ hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể. Đồng thời, chưa có bằng chứng nào đủ ý nghĩa cho thấy sử dụng thuốc hạ sốt sớm gây bất lợi và kéo dài quá trình nhiễm trùng. Sử dụng thuốc hạ sốt trong thời gian ngắn - đúng liều không gây hại và không làm chậm quá trình khỏi bệnh (Theo Nguyên Lý Nội Khoa Harrisons 2022 - Phần 2 - Chương 18. Fever)
Cũng theo Nelson 2022 - Sốt có thể gây tăng nhu cầu tiêu thụ oxy, tăng sẳn xuất CO2, tăng hoạt động của tim và có thể gây trở nặng ở các bệnh nhi có bệnh tim mạn tính, thiếu máu mạn tính, bệnh phổi mạn tính, các bất thường chuyển hóa kèm theo bệnh đái tháo đường, hoặc những trẻ có rối loạn chuyển hóa bẩm sinh.
Một điều quan trọng ba mẹ phải hiểu rằng: sốt - tự nó không phải là một bệnh, mà chỉ là một phản ứng sinh lý bình thường của cơ thể, đại đa số liên quan đến nhiễm trùng tự khỏi (như nhiễm siêu vi thông thường).
Sử dụng thuốc hạ sốt không phải là chống chỉ định ở những bệnh nhiễm trùng, mặc dù có thể có một số lợi ích của sốt đối với hiệu quả hệ miễn dịch trong phản ứng với các tác nhận nhiễm trùng gây bệnh. (Theo Nguyên Lý Nội Khoa Harrisons 2022 - Phần 2 - Chương 18. Fever)
Sốt có làm trẻ quấy khóc không? Thật ra bản thân sốt thường không khiến trẻ khóc quá nhiều. Nếu con sốt mà khóc nhiều, quấy dai dẳng, hãy nghĩ đến đau từ một ổ nhiễm trùng (ví dụ viêm tai, nhiễm trùng thận, viêm họng) cho đến khi chứng minh được nguyên nhân khác. Nhận ra điều này giúp ba mẹ cảnh giác hơn với những nguyên nhân gây sốt nghiêm trọng.
Vậy khi nào cần khám ngay? Có một số tình huống ba mẹ cần ghi nhớ, chỉ cần rơi vào một trong các nhóm này, mình đưa trẻ đi khám nhé:
Dưới 3 tháng tuổi
Trẻ trông rất mệt hoặc hành vi rất khác thường
Có triệu chứng nặng, như khó thở, lừ đừ, bỏ ăn
Sốt > 104°F (40°C)
Sốt không kèm triệu chứng kéo dài >24 giờ ở trẻ <2 tuổi
Sốt >3 ngày (72 giờ)
Bạn nghĩ cần cho trẻ đi khám
Trẻ diễn tiến xấu hơn
Theo Giáo trình Nhi Khoa Nelson 2022 - Phần 2 - Chương 201. Fever
Mặc dù sốt khiến cha mẹ lo lắng, nhưng không có bằng chứng nào cho thấy sốt cao có thể gây tổn thương não hoặc các tác hại khác cho cơ thể bé, NGOẠI TRỪ một số trường hợp hiếm là trạng thái động kinh có sốt và bị sốc nhiệt.
Trẻ 6 tháng đến 5 tuổi là nhóm tăng nguy cơ co giật do sốt (febrile seizures). Việc tập trung theo dõi và điều trị co giật do sốt là chẩn đoán và điều trị nguyên nhân gây sốt. Trẻ em bị động kinh vô căn cũng thường có tỷ lệ tăng bị co giật liên quan đến một đợt sốt sốt.
Sốt < 39 độ C ở trẻ khỏe mạnh thường không cần uống thuốc hạ sốt. Tuy nhiên, nhiệt độ đang tăng hơn, bé trở nên mệt hơn, khó chịu hơn thì hợp lý để sử dụng thuốc hạ sốt.
Tuy nhiên nêu trẻ thuộc nhóm nguy cơ cao (bệnh tim mạch - hô hấp, bệnh chuyển hóa,...) hoặc cha mẹ cho rằng trẻ đang khó chịu quấy khóc vì sốt, có thể dùng thuốc hạ sốt sớm.
Sốt > 41 độ C - sốt cao - gợi ý khả năng khả năng đang có rối loạn vùng hạ đồi trên não hoặc xuất huyết hệ thần kinh trung ương, cần nhập viện và cần phải điều trị thuốc hạ sốt.
Tóm lại, uống thuốc hạ sốt khi có 1 trong những trường hợp sau:
Sốt + mệt, khó chịu, quấy khóc do sốt
Sốt > 39 độ C
Sốt 40 độ C cần uống thuốc hạ sốt và khám ngay (phòng khám, bệnh viện)
Sốt > 41 độ C cần uống thuốc hạ sốt và đến bệnh viện
Chưa cần uống thuốc hạ sốt nếu: Sốt < 39 độ C + bé khỏe, vui vẻ, ăn uống bình thường
Lưu ý:
Việt Nam là vùng lưu hành của SỐT XUẤT HUYẾT QUANH NĂM, luôn cần nghĩ đến và loại trừ sốt xuất huyết. Biến chứng giảm tiểu cầu (một loại tế bào máu giúp đông máu) khiến cho việc sử dụng Ibuprofen ở Việt Nam không thực sự an toàn.
